مقدمه

بیمار گرامی، ضمن عرض خیر مقدم به شما، از اینکه مرکز پزشکی هسته ای پرتو را برای انجام اسکن قلب خود برگزیده اید سپاسگزاریم. کلیه کارکنان این مؤسسه ضمن انجام حداکثر تلاش خود امیدوارند نهایت رضایت خاطر شما و پزشک محترمتان را جلب کنند.

وظیفه خود می دانیم در خصوص نحوه انجام اسکن قلب و مراحلی که در پیش رو دارید مطالبی را بطور خلاصه و به زبان ساده ذکر کنیم. در این توضیحات به ابهام ها و نگرانی هایی که معمولا در این مواقع ذهن بیمار را اشغال می کند و پرسش های پراکنده آنان توجه شده است. لذا خواهشمند است جهت بهره وری بهتر از امکانات تخصصی این مرکز و دستیابی به تنیجه ای دقیق و قابل اعتماد، آنها را بدقت مطالعه فرمایید.

در این جزوه ابتدا مروری کوتاه در زمینه ساختمان و عملکرد طبیعی قلب و بعد توضیحاتی درباره بیماری سرخرگهای کرونر و اسکن قلب(شامل اسکن قلب همراه با آزمون ورزش و اسکن همراه با تزریق آمپول دی پیریدامول) تقدیم خواهد شد.

ساختمان و عملکرد قلب

الف- ساختمان قلب (آناتومی )

انسان می تواند در غیاب بافت مغز زنده به حیات بیولوژیک خود ادامه دهد (مثلا در افراد دچار مرگ مغزی) ولی مرگ قلبی همیشه مساوی است با مرگ قطعی. پس می توان گفت قلب مهمترین عضو حیاتی بدن است.

این عضو مخروطی شکل بصورت کیسه ای عضلانی تقریبا در وسط فضای سینه( کمی متمایل به جلو و طرف چپ) ابتدا در دل اسفنج متراکم و وسیعی مملو از هوا یعنی ریه ها پنهان شده و سپس توسط یک قفس استخوانی بسیار سخت اما قابل انعطاف مورد محافظت قرار گرفته است.

ابعاد قلب در یک فرد بزرگسال حدود ۶x9x12 سانتیمتر و وزن آن در آقایان حدود ۳۰۰ و در خانم ها حدود ۲۵۰ گرم(یعنی حدود ۰٫۴ درصد وزن کل بدن) می باشد. قلب توسط یک دیواره عضلانی عمودی به دو نیمه راست و چپ تقسیم می شود. نیمه راست مربوط به خون سیاهرگی و نیمه چپ مربوط به خون سرخرگی است. هر یک از دو نیمه راست و چپ نیز مجددا بوسیله یک تیغه عضلانی افقی نازک تر به دو حفره فرعی تقسیم می شوند.

حفره های بالایی که کوچکتر و نازک تر هستند بنام دهلیز موسوم بوده و دریافت کننده خون می باشند. حفره های پایینی که بزرگتر و ضخیم ترند بطن های قلبی هستند و خون دریافتی را به سایر اعضاء بدن پمپ می کنند.

پس قلب متشکل از چهار حفره است : دو حفره کوچک در بالا ( دهلیزهای راست و چپ ) و دو حفره بزرگ در پایین(بطن های راست و چپ).

ب- عملکرد قلب (فیزیولوژی)

قلب مانند تلمبه ای خون تازه (خون سرخرگی) را تا دور دست ترین نقاط بدن فرستاده و سپس خون استفاده شده(خون سیاهرگی) را مجددا جهت پالایش در ریه ها و کلیه ها به سوی خود باز می گرداند. هر نوبت فعالیت قلبی حدود ۰٫۸ ثانیه طول می کشد و مرکب از دو مرحله انقباض(سیستول) به مدت ۰٫۲۷ ثانیه و استراحت (دیاستول) به مدت ۰٫۵۴ ثانیه است. بنابر این در حالت طبیعی در هر دوره فعالیت قلبی ، زمان بی حرکتی و استراحت قلب دو برابر زمان انقباض آن است. قوای محرکه یا تلمبه قلب در اصل در طرف چپ(بطن چپ) این عضو قرار گرفته و بطن راست با پمپاژ ضعیف خود، تنها ارتباط قلب و ریه ها را جهت تبادل گازی برقرار می کند. لذا ضخامت جدار و قدرت انقباضی بطن چپ چند برابر بطن راست بوده و علائم بیماریهای قلبی نیز عمدتا مربوط به اختلالات موجود در بطن چپ هستند. در بسیاری از آزمایشهای تشخیصی قلب و عروق، از جمله اسکن قلب مطالعه و بررسی بطن چپ ، هدف اصلی آزمایش را تشکیل می دهد. با هر ضربان قلب حدود ۱۰۰ میلی لیتر خون توسط بطن چپ به طرف اعضاء بدن رانده می شود.

حجم خون پمپ شده به اعضاء بدن در یک روز بالغ بر ۰۰۰/۱۰ لیتر و در یک عمر متوسط ، بیش از ۲۵۰ میلیون لیتر می باشد!

ج- سرخرگهای کرونر قلب

خون رسانی به عضله قلب( که میوکارد نام دارد) توسط سیستم گردش خون کرونر(اکلیلی یا تاجی) تأمین می شود. این سیستم از دو سرخرگ اصلی کرونر چپ (LMCA) و کرونر راست ( RCA ) و انشعابات آنها (LAD، LCX ، PDA ، OM ها و …) تشکیل شده است . مقدار جریان خون سیستم سرخرگی کرونر حدود ۲۲۵ میلی لیتر در دقیقه است. البته در شرایط خاص (فعالیتها و هیجانهای روحی) همراه با بالا رفتن سرعت ضربان قلب و افزایش حجم خون خارج شده از این عضو، جریان خون سرخرگهای کرونر نیز تا حد ۶-۴ برابر افزایش می یابد.

بیماری سرخرگهای کرونر قلب (CAD)

امروزه بیماری سرخرگهای کرونر قلب، شایعترین عامل مرگ و میر در جهان را تشکیل می دهد. لذا باید کوچکترین ناراحتی قلبی را جدی گرفت و قبل از پیشرفته شدن آن ، برای تشخیص و درمان بیماری اقدام نمود. حملات قلبی در نزدیک به ۱٫۳ موارد بطور ناگهانی و برای نخستین بار، بدون وجود آگاهی قبلی شخص از بیماری زمینه ای خود اتفاق می افتند.

اگر شما مردی هستید با سن بالاتر از ۴۰ سال و یا یک خانم بالای ۴۵ سال، در صورت داشتن حداقل ۲ مورد از عوامل خطر(Risk Factor) نامبرده در زیر، لازم است خود را از نظر بیماری سرخرگهای کرونر قلب مورد بررسی قرار دهید:

۱- سابقه خانوادگی بیماریهای قلبی (وجود بیماری قلبی در بستگان جوان تر از ۵۵ سال)

۲- سبک زندگی کم تحرک (از نظر فیزیکی)

۳- دیابت قندی

۴- کلسترول بالا

۵- فشار خون بالا

۶- مصرف دخانیات

۷- بالا بودن وزن

البته بعضی عوامل دیگر نظیر فشارهای روحی- عصبی نیز در بروز این بیماریها نقش دارند. مثلا افراد بسیار پر کار ،پر مسئولیت، عجول، عصبی، کسانی که در زمانی کوتاه چندین کار را بطور یکجا و با هم انجام می دهند، افراد بسیار کمال گرا که از خود انتظاراتی به مراتب بالاتر از امکانات و توانایی های خود دارند بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلاء به بیماریهای قلبی قرار دارند.

آقای دکتر کنون ، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد می گوید:

( بسیاری از مردم تصور می کنند که قلب دائما کار می کند ولی در حقیقت بعد از هر ضربان انقباضی، استراحت معینی برای قلب وجود دارد. وقتی که بطور متوسط در هر دقیقه ۷۰ بار نبض می زند معنایش این است که قلب فقط ۹ ساعت از ۲۴ ساعت را کار کرده و ۱۵ ساعت بقیه را استراحت می کند مثل قلبتان همیشه قبل از احساس خستگی استراحت کنید.)

علائم بالینی بیماری سرخرگهای کرونر (بیماری ایسکمیک قلب)

ناگهان دچار درد قفسه سینه می شوید و موجی از ترس وجود شما را فرا می گیرد . به اندازه کافی درباره این درد شنیده اید تا آن را خطر ناک بدانید.

اما قبل از آنکه دچار وحشت شوید یک مسأله را در نظر داشته باشید : در فیلمهای تلویزیونی درد قفسه سینه همیشه نشانه حمله قلبی است اما در زندگی واقعی آنقدر هم خطرناک نیست. گرچه همیشه باید خطرناکترین علت را برای آن در نظر داشت. امروزه بیشتر از ۵۰ علت برای درد قفسه سینه شناخته شده که بسیاری از آنها چیز مهمی نیستند و اصلا درمانی لازم ندارند.

درد واقعی قلب که پزشکان به آن آنژین صدری (Angina Pectoris) می گویند ویژگی های خاصی دارد. دردی است در ناحیه وسط سینه که همراه با احساس فشار و گرفتگی توصیف می شود. معمولا این درد، دردی خنجری و لحظه ای نیست بلکه بتدریج ایجاد شده و کمتر از ۲۰ دقیقه طول می کشد. با فعالیت تشدید و با استراحت یا با خوردن قرصهای نیتروگلیسیرین تسکین می یابد.

ممکن است به گردن، فک پایین، شکم،شانه و بازوها (بخصوص بازوی چپ) تیر بکشد. در آنژین صدری رسوب چربی در درون سرخرگهای کرونر قلب، مجرای آنها را تنگ کرده است. این بیماری که به بیماری تصلب شرایین(Altherosclerosis) معروف است بطور تدریجی از دوران نوجوانی آغاز شده و در اثر کاهش جریان خون عضله قلب، آن بخش از عضله را دچار کمبود اکسیژن و در نتیجه درد می کند. آنژین صدری اصولا در هنگام فعالیت یا لحظات هیجان روی می دهد یعنی در مواقعی که کار قلب افزایش یافته و نیاز آن به خون غنی از اکسیژن بیشتر شده است. سایر عوامل زمینه ساز عبارتند از: مواجه شدن با هوای سرد، پر خوری و خوردن غذاهای سنگین، مناسبات زناشویی و یبوست.

آنژین صدری در حین فعالیت، یک حالت اورژانس نیست اما یک زنگ خطر است. فرض کنید که مجرای داخلی یکی از سرخرگها بسیار باریک شود یا لخته ای خون، آن را کاملا مسدود سازد. در این صورت بخشی از عضله قلب می میرد (آنفارکتوس قلبی). روی دادن چنین حالتی حمله قلبی نام دارد. درد حاصله شبیه آنژین صدری است اما طولانی تر وشدید تر و اغلب همراه با سرگیجه، حالت تهوع، تنگی نفس و تعریق. اگر این علائم را پیدا کردید منتظر خوب شدن آن ننشینید. فورا به اورژانس پزشکی مراجعه نموده و از تخریب بیشتر قلب خود پیشگیری کنید.

اسکن پرفیوژرن میوکارد (اسکن قلب)

یک گروه از روش های تشخیصی دقیق و آسان بیماری سرخرگهای کرونر قلب (CAD)، آزمایشهای پزشکی هسته ای می باشند که بی تردید مهمترین و متداول ترین نوع آنها تصویربرداری (اسکن) پرفیوژن میوکارد است، همان آزمایشی که بخاطر آن به این مرکز مراجعه نموده اید.

این آزمایش ، زیر مجموعه ای استاز دانش نوپای پزشکی هسته ای (Nuclear Medicine) که یکی از رشته های تخصصی جدید پزشکی است. در اینجا با بهره گیری از یک ماده رادیو اکتیو بی خطر ، خون رسانی به عضله قلب در دو حالت ورزش و استراحت بطور جداگانه مورد بررسی دقیق (اسکن) قرار می گیرد. همانگونه که قبلا ذکر گردید علائم بیماری در سرخرگهای کرونر قلب غالبا در هنگام فعالیت بیمار ظاهر می شوند و معمولا در حالت استراحت مشکلی وجود ندارد (مانند خودروی معیوبی که بطور کلی سوخت ناکافی به موتور آن می رسد و در سرعتهای معمولی سالم به نظر می رسد ولی در سرعتها و شیبهای بالا دچار اختلال می شود). بنابراین برای بررسی دقیق تر و واقعی تر وضعیت خون رسانی به عضله قلب بهتر است قلب را در شرایط فشار بررسی کنیم تا آن منطقه که دچار افت نسبی جریان خون (ایسکمی) به علت تنگی سرخرگی است خود را بهتر نشان دهد . در این صورت با کشف منطقه مبتلا به افت جریان خون ، بطور غیر مستقیم سرخرگ مبتلا به تنگی را شناسایی کرده و با درمان بموقع تنگی ، از پیشرفت بیماری و خطرات بعدی پیشگیری خواهد شد. بنابراین اسکن قلب باید بطور توأم با آزمون ورزش انجام شود. آزمون ورزش که حداکثر نیم ساعت بطول می انجامد یا با دوچرخه و یا با دستگاه تردمیل ( Treadmill) به عمل میآید.

مرحله اول اسکن قلب: اسکن توأم با آزمون ورزش (یا تجویز آمپول دی پیرید امول)

نحوه آماده سازی بیمار

اولین مرحله از اسکن قلب همراه با آزمون ورزش انجام می شود. بدین ترتیب که ابتدا به اتاق تزریق هدایت می شوید. در آنجا یک آنژیوکت مناسب به ناحیه جلوی آرنج شما( معمولا دست چپ) نصب خواهد شد. این آنژیوکت جهت تزریق بعدی (که در انتهای مرحله ورزش بسرعت باید انجام شود) از قبل باید مستقر شده باشد. سپس تعداد ۱۰ عدد برچسب (Chest Lead ) برای اتصال سیمها ی مربوط به دستگاه نوار قلب روی پوست سینه شما ، در اطراف ناحیه قلب نصب خواهد شد. برای آنکه اتصال به خوبی برقرار شود و نوار قلب شما عاری از اختلال باشد تراشیدن قبلی موهای ناحیه سینه و بالای شکم در مورد آقایان ضروری است.

در مرحله بعد به اتاق آزمون ورزش راهنمایی خواهید شد. در آنجا توسط پزشک متخصص قلب و عروق، پرسشهایی در مورد سابقه بیماری قلبی شما بعمل آمده و مورد معاینه قلب قرار خواهید گرفت. نبض، فشار خون و نوار قلب شما در آغاز و سپس در مراحل بعدی آزمون بطور مکرر اندازه گیری و ثبت می شوند. پس از معاینه قلب جهت آزمون ورزش بر روی دستگاه تردمیل قرار خواهید گرفت. این دستگاه بصورت یک صفحه لاستیکی متحرک و غلطانی است (شبیه چرخ نقاله) که بر روی آن ایستاده و جهت حفظ تعادل باید بر روی آن راه بروید.

هر۳ دقیقه شیب نوار در حد۲ درصد و سرعت حرکت آن حدود ۱٫۲ کیلومتر در ساعت افزایش خواهد یافت.

لازم به ذکر است جهت رفاه بیشتر در حین ورزش، بهتر است لباس و کفشی راحت پوشیده و قبل از انجام آزمایش، فعالیت فیزیکی شدید انجام نداده باشید. همچنین لازم است از ۳ ساعت قبل ناشتا بوده و سیگار نکشید. (چنانچه مبتلا به دیابت هستید ۱ ساعت ناشتا بودن پس از صرف یک غذای سبک کافی است و نیازی به تغییر مقدار انسولین وجود ندارد). دیگر آنکه بعضی داروهای مداخله گر قلبی را که مانع از افزایش فعالیت قلب در حین ورزش می شوند(مانند پروپرانولول) در فاصله زمانی معین قبل از آزمون ورزش (تحت نظر پزشک معالج خود) قبلا باید قطع کرده باشید(این دارو ها قبلا در برگه آمادگی اسکن برای شما معرفی شده اند). بر اساس سن، حد معینی از ورزش و حداکثر ضربان قلب که باید به آن دست یابید پیش از شروع ورزش برای شما مشخص شده و آزمایش تا آن زمان ادامه خواهد یافت. بهترین و قابل اعتماد ترین نتیجه مربوط به زمانی است که به حداکثر فعالیت پیش بینی شده بدون بروز تغییر غیر طبیعی در وضعیت بالینی یا نوار قلب نایل شوید و این، حدودا به ۱۲- ۱۰ دقیقه ورزش و کمی شکیبایی نیاز دارد. معهذا در هر زمان که واقعا احساس کردید قادر به ادامه ورزش نیستید یا چنانچه دچار بعضی علائم بالینی نظیر درد سینه، تنگی نفس مفرط، سرگیجه و سردرد شدید و یا در صورتی که به هر دلیل دیگر خودتان مایل به ادامه ورزش نباشید با درخواست شما آزمایش فورا متوقف خواهد شد. در زمان دستیابی به حداکثر ضربان قلب تعیین شده، پرتو دارو(داروی مربوط به اسکن قلب) به درون آنژیوکت دست شما تزریق شده و یک دقیقه بعد دستگاه تردمیل بطور تدریجی از حرکت باز می ایستد.

تذکر دو نکته مهم

۱- آزمون ورزش: نگرانی بی مورد است

باید تأکید نمود تمامی مراحل فوق تحت شرایط کنترل شده و آماده از هر نظر، توسط پزشک متخصص قلب و عروق و با دستیاری کارشناسان آموزش دیده پزشکی هسته ای ، با داروها و تجهیزات کافی به عمل می آیند. نوار قلب شما و همچنین نبض و فشار خونتان بطور پیوسته توسط دستگاه آزمون ورزش کنترل و ثبت می شوند. مطمئن باشید به محض کشف کوچک ترین تغییر غیر طبیعی در آنها، حتی پیش از بروز علائم بالینی، آزمایش با سیگنال های اعلام شده از دستگاه یا با نظر پزشک متخصص فورا متوقف خواهد شد و حداقل خطر شما را تهدید می کند. لذا نه دلیلی برای اضطراب و نگرانی هست و نه نیازی به آوردن شخص همراه به اتاق آزمون ورزش وجود دارد. در صورتی که آزمون ورزش برای شما واقعا خطر ناک باشد، یا از همان ابتدا توسط پزشک معالج شما درخواست نمی شود و یا در این مرکز آزمایش بصورت دیگری انجام می شود ( با جایگزین نمودن تزریق بعضی دارو های خاص بجای آزمون ورزش) . بطور کلی در مواقعی که بیمار به هر دلیل قادر به ورزش نباشد یا انجام ورزش برای وی غیر ضروری یا مضر تشخیص داده شود بجای آزمون ورزش، از تزریق بعضی از داروهای خاصاستفاده می شود. معروف ترین و رایج ترین این داروها، دی پیریدامول (پرزانتین) نام دارد. این دارو سرخرگهای کرونر قلب را گشاد کرده و خون رسانی به عضله قلب را چند برابر می کند. با تزریق این دارو مشابه اثرات فیزیولوژیک ورزش در قلب ایجاد خواهد شد بدون آنکه بیمار فعالیت جسمی قابل توجهی انجام داده باشد.

در خاتمه آزمون ورزش نیز تا مدتی تحت نظر بوده و مادامی که قلب شما به فعالیت عادی خود بازنگردد مرخص نخواهید شد.

۲- تزریق داروی رادیواکتیو(پرتو دارو): خطری شما را تهدید نمی کند

دارویی که در انتهای مرحله آزمون ورزش از طریق آنژیوکت به شما تزریق می شود یک ماده رادیواکتیو بی خطر و بدون ضرر است. این ماده معمولا تکنسیوم – ۹۹m – میبی( ۹۹m Tc- MIBI )، در مواردی تالیوم (۲۰۱ TI ) و گاه بعضی داروهای دیگر نشاندار شده با تکنسیوم -m 99 می باشد. ترس مفرط از پرتو که در بعضی بیماران مشاهده می شود به هیچ وجه پایه علمی ندارد. ماده رادیو اکتیوی که در اینجا به مقدار ناچیز بکار می رود تنها حاوی پرتوگاماست و نقش یک ماده شبرنگ را در محیط تاریک و غیر قابل دسترس داخل بدن بازی می کند. به بیان دیگر ماده تزریقی از نوعی انتخاب شده که هیچگونه تابش آلفا یا بتا ندارد( چون انرژی و عوارض احتمالی یک ماده رادیواکتیو بیشتر معلول تابش ذرات آلفا و بتای آن می باشد). مانند یک واکسن که همه خصوصیات یک عامل بیماری زا را دارد به جز آنکه بسیار ضعیف شده و تنها واکنش ایمنی بدن را فعال می سازد. بنابر این پرتو دارویی که برای شما به مقدار بسیار اندک و با نیمه عمر بسیار کوتاه تجویز می شود فقط به عنوان یک ردیاب یا نشانه گر بی خطر به مدت چند ساعت در بدن شما باقی می ماند و از نظر تابش پرتو یا ترکیب شیمیایی هیچ ضرری برای شما نخواهد داشت و مطالعات گسترده و متعدد انجام شده در جهان گواه این مدعا هستند. شاید دانستن این امر برایتان جالب باشد که اساسا تابش های رادیو اکتیو بطور طبیعی نیز با مقادیر کمتر در محیط پیرامون ما وجود داشته و امروزه برای آنها اثرات مثبت و سازنده قائل هستند. لذا یکبار دیگر تأکید می شود میزان پرتوگیری بیماران در آزمایشهای پزشکی هسته ای معمولا اندک و در حد تصویر برداری رادیوگرافی یا بعضا حتی کمتر می باشد و دستورات حفاظتی خاصی که در زمینه پرتو به بیماران بعد از تصویربرداری های پزشکی داده می شوند جنبه احتیاطی داشته و عمدتا مربوط به خانم های باردار هستند.

مرحله نگاره برداری (اسکن ) قلب

انجام نگاره برداری (اسکن ) قلب ، بلافاصله پس از آزمون ورزش امکانپذیر نیست. چون بعد از فعالیت ورزشی یا تزریق داروی دی پیریدامول فعالیت قلب و حرکات تنفسی افزایش یافته و نگاره برداری در این زمان سبب افت کیفی تصاویر خواهد شد. مضافا اینکه پرتوداروی تزریق شده در دقیقه پایانی آزمون ورزش، برای وضوح بیشتر قلب و به حداقل رسیدن جذب زمینه ای، به گذشت زمان کافی نیاز دارد. لذا پس از تزریق پرتودارو و پیش از شروع اسکن قلب، وجود یک تأخیر زمانی مناسب(در بعضی بیماران گاه تا ۲ ساعت) ضروری است. در اتاق انتظار با نوشیدن شیر ضمن خارج شدن از حالت ناشتا و تجدید قوای از دست رفته، به خروج پرتوداروی اضافی از کبد و کیسه صفرا کمک خواهید نمود . چند لیوان آب و قدم زدن در اتاق انتظار نیز مفید خواهد بود( بخصوص در مورد بیمارانی که به آنها آمپول دی پیریدامول تزریق شده است). بیمارانی که قادر به نوشیدن شیر نیستند بهتر است قبلا مقداری خامه یا ماست پر چرب با خود همراه داشته باشند (البته مشروط بر بالا نبودن چربی خون).بعد از گذشت زمان مقتضی به اتاق به اتاق تصویربرداری فرا خوانده می شوید.

در آنجا با یاری کارشناس پزشکی هسته ای بر روی تخت خوابیده(معمولا در حالت طاقباز) و دستهای خود را جمع کرده بالای سر خود قرار می دهید(این کار باعث نزدیک شدن سطح دستگاه آشکار ساز به قلب و وضوح بیشترتصویر می شود).دستگاه تصویربرداری در پزشکی هسته ای که دستگاه گاماکمرا ( Gamma Camera ) نام دارد نوعی دستگاه آشکار ساز است که پرتوهای تابش شده از بدن بیمار(فوتون های گاما) را ابتدا به نور و سپس به الکتریسیته تبدیل کرده و نهایتا تصویر عضو مورد نظر را طی مراحلی دوباره سازی می کند. در اینجا درست برعکس تصویربرداری با روش رادیولوژی، این بیمار است که به دستگاه، پرتو تابش می کند و خود دستگاه تابشی به بیمار ندارد. تخت واقع شده در زیر دستگاه آشکار ساز که حالت باریک و ناودانی شکل دارد به گونه ای طراحی شده که بیمار در آن وضعیتی پایدار و بی حرکت داشته باشد. در این مرحله که حدود ۲۰ دقیقه طول می کشد بدن باید در حالت بی حرکت قرار گیرد. جابجا شدن، تکان دادن دستها، سرفه کردن و حتی نفس عمیق کشیدن بخاطر جابجا کردن قلب در فضای سینه تصویر نهایی قلب را مخدوش کرده و سبب بروز خطاهای تشخیصی می شوند.

در حین تصویربرداری ، دستگاه آشکار ساز در یک مدار گردشی ۱۸۰ درجه تقریبا به فاصله هر ۵ درجه یک تصویر( به مدت ۳۵ ثانیه) از قلب تهیه کرده و در طی این زمان مجموعا ۳۲ تصویر از قلب در زوایای مختلف به دست خواهد آمد.

با اتمام تصویربرداری، مرحله اول آزمایش به پایان رسیده و در نوبت بعد برای انجام اسکن قلب در مرحله استراحت مجددا در زمان تعیین شده باید در این مکان حضور داشته باشید. بعد از مرحله اول اسکن(اسکن بعد از آزمون ورزش) می توان داروهای قلبی گذشته را تحت نظر پزشک معالج مجددا از سرگرفت(برای اسکن قلب در مرحله استراحت نیاز به قطع دارو وجود ندارد).

در صورت ابتلاء به یبوست، قبل از ترک محل حتما موضوع با کارشناس مربوطه در میان گذاشته شود تا به شما قرص ملین داده شود.

چرا که تخلیه روده ها قبل از انجام مرحله دوم اسکن( مرحله عادی یا استراحت) موجب ارتقاء کیفی تصاویر خواهد شد.

مرحله دوم اسکن قلب: اسکن در مرحله استراحت (اسکن بدون ورزش)

برای انجام مرحله دوم اسکن( مرحله استراحت) نیز لازم است حداقل از ۳ ساعت قبل از مراجعه ناشتا باشید( بخصوص از مصرف شیر، کره و مواد غذایی چرب و شکر پرهیز کنید). در بیماران مبتلا به دیابت قندی ۱ ساعت ناشتا بودن کافی است . مرحله استراحت که معمولا با فاصله زمانی یک روز از مرحله قبل انجام می شود آسان تر و کوتاه تر از مرحله اولیه بوده و در این مرحله دیگر آزمون ورزش انجام نمی شود. ابتدا تزریق وریدی پرتودارو به عمل آمده و پس از یک تأخیر زمانی حدود ۱ و گاه ۲ ساعته (در بعضی بیماران که دارای متابولیسم آهسته کبدی هستند) مجددا تصویربرداری از قلب با همان شرایط قبلی تکرار خواهد شد.

گزارش اسکن

با توجه به توضیحات فوق، پوشه گزارش اسکن که نهایتا تقدیم بیمار خواهد شد در واقع مجموعه ای است از نتیجه دو آزمایش مستقل:

۱- گزارش آزمون ورزش، که توسط پزشک متخصص قلب و عروق تفسیر شده است و و ضعیت بالینی و نوار و فشار خون بیمار در مراحل مختلف آزمون در آن ثبت شده است.

۲- گزارش اسکن پرفیوژن میوکارد (اسکن قلب)، که توسط متخصصین پزشکی هسته ای تفسیر و امضاء شده است. در اینجا تصاویر رنگی قلب بر روی دو صفحه جداگانه چاپ شده اند. در صفحه اصلی ، تصاویر یا نگاره های متعدد قلب در قالب ۳ ردیف دوتایی (ردیفهای بالا مربوط به مرحله ورزش و ردیفهای پایین مربوط به مرحله استراحت)، مجموعا در ۶ ردیف مشاهده می شوند. این تصاویر حاصل بازسازی کامپیوتری ۶۴ تصویر قبلی هستند که طی دو نوبت ۲۰ دقیقه ای قبلا از زوایای مختلف از ناحیه قلب بیمار برداشته شده اند. این تکنیک پیشرفته اسکن که به روش توموگرافی یا برش نگاری کامپیوتری(SPECT) موسوم است سبب بازسازی یک تصویر سه بعدی از تعداد فراوانی تصویر دو بعدی می شود. کارشناس پزشکی هسته ایبا کمک کامپیوتر و با صرف دقت و زمان زیاد بعد از اتمام عملیات تصویربرداری و ترخیص بیمار، تصویر سه بعدی قلب را بازسازیکرده و سپس آنرا در امتداد سه محور مختلف فضایی (طولی افقی، طولی عمودی و عرضی) برشهای متعدد داده و خون رسانی به عضله قلب را در سطح و عمق این عضو در دو مرحله ورزش و استراحت بطور جداگانه به تصویر می کشد. در نماهای مربوطه، بطن چپ قلب به شکل دایره یا یک نعل اسب دیده می شود.

ضخامت هر برش در حد چند میلی متر است. به این ترتیب کوچکترین و پنهان ترین نقاط قلب نیز چنانچه دارای نقصی در خون رسانی (ایسکمی) باشند بطور ناقص و یا کمرنگ تر از حد طبیعی، خود را نشان خواهد داد (طیف رنگ بکار رفته در کنار هر یک از نماها مشخص شده است). در دومین برگه تصاویر قلب، حاصل جمع مجموعه تصاویر بدست آمده، در چهار طرح دایره ای شکل (دو عدد مربوط به مرحله ورزش و دو عدد دیگر مربوط به مرحله استراحت) منعکس شده است.در اینجا درصد خون رسانی به مناطق متعدد قلب بطور جداگانه محاسبه و ثبت گردیده است . این طرح نمایشی، اصطلاحا طرح چشم گاو (Bull’s Eye ) نام دارد.

در صورت غیر طبیعی بودن نتیجه اسکن، پزشک معالج شما اقدامات بعدی را (با کمک آنژیوگرافی و غیره) به عمل خواهد آورد.

خلاصه

اسکن قلب یکی از آزمایشهای دقیق قلب و عروق می باشد که طی دو مرحله ورزش و استراحت، کمیت و کیفیت خون رسانی به عضله قلب (سرخرگهای کرونر) را در زوایا و سطوح مختلف قلب بررسی می کند. در این نوع تصویربرداری مناطق با ضعف خون رسانی (مناطق مستعد آنفارکتوس ) شناسایی شده و امکان درمان بموقع و پیشگیری از حملات قلبی برای بیمار فراهم می آید. فایده دیگر اسکن قلب در افراد مسن و یا بیماران با سابقه قبلی آنفارکتوس ، تشخیص میزان بافت سالم و زنده باقیمانده (Viability) در عضله قلب است.